Falë ndikimit të qeverisë serbe në media dhe një mjedisi të favorshëm politik, mediumi rus RT përdor zyrën e saj në Beograd për të përshtatur narrativat e Kremlinit përpara se t’i përhapë ato në të gjithë Evropën Juglindore.
Reporterët pa Kufij i bën thirrje Bashkimit Evropian (BE) dhe shteteve të tij anëtare që ta mbajnë Serbinë përgjegjëse për fabrikën e gënjeshtrave të Vladimir Putin.
Në shtator 2024, Reporterët pa Kufij pyetën RT për misionin e byrosë së re të Ballkanit dhe marrëdhëniet e saj me qeverinë ruse.
Selia e RT në Moskë u përgjigj menjëherë dhe në mënyrë sarkastike:
“Ne themeluam RT Balkan me të vetmin qëllim që të bezdisim Reporterët pa Kufij”.
Reagimi provokues, politik tregon se si RT pozicionohet si antiteza e një organizate që mbron një shtyp të lirë, të pavarur dhe pluralist. Megjithatë, zbulon gjithashtu se RT nuk dëshiron të zbulojë informacione për qëllimet ose marrëdhëniet e tij me qeverinë, të cilat një media e pavarur – siç pretendon kjo media ruse – duhet të jetë në gjendje të sigurojë, raportuan Reporterët pa Kufi.
“Falë RT Balkan, propaganda ushtarake e Kremlinit po përparon brenda kufijve të BE-së. Në Serbi, një komb i rrethuar nga anëtarët e BE-së dhe vendet kandidate, narrativat ruse paketohen për audiencën lokale përpara se të shpërndahen në të gjithë rajonin. Kjo fabrikë gënjeshtrash duhet mbyllur. BE-ja dhe vendet e saj anëtare duhet ta mbajnë Serbinë – e cila aspiron të anëtarësohet në BE – përgjegjëse për lehtësimin e punës së makinës propagandistike të Vladimir Putinit, të zbatojnë zgjidhje sistematike për të mbrojtur hapësirën evropiane të informacionit dhe të mbështesin me vendosmëri gazetarinë e besueshme si garanci e të drejtës së qytetarëve për informacion,” tha Pavol Szalai, kreu i departamentit të Reporterëve pa Kufij për BE-Ballkan.
“Sepse Kosova është Serbi”
Që nga themelimi i saj në Moskë në vitin 2005, RT është zhvilluar në një rrjet kanalesh televizive, faqesh interneti dhe llogarish të mediave sociale që publikojnë përmbajtje në përputhje me propagandën e Kremlinit në anglisht, spanjisht, frëngjisht, arabisht, gjermanisht dhe rusisht.
RT Balkan u lançua zyrtarisht më 15 nëntor 2022. I shitur si një shërbim transmetimi online dhe faqe multimediale në gjuhën serbe, ai synonte të ofronte një “perspektivë alternative mbi ngjarjet rajonale dhe botërore”, me plane për t’u zgjeruar në një kanal televiziv deri në vitin 2024 vit.
Zyra e RT Balkan, e cila u hap paralelisht, nuk është byroja më e re rajonale e RT-së. Zyrat ishin krijuar tashmë në mbi njëzet qytete, duke përfshirë Uashingtonin, Parisin, Londrën, Jerusalemin dhe Berlinin. Në vitin 2023, shtëpia e Moskës hapi një zyrë në Algjeri si pjesë e një strategjie për të forcuar praninë e saj në Afrikë.
Postimi i kryeredaktores së RT, Margarita Simonjan, lë të kuptohet se motivi i RT-së për t’u zgjeruar në Serbi: “Ne e nisëm RT-në në Ballkan. Sepse Kosova është Serbi”.
Në deklaratën zyrtare për shtyp, Simonjan citohet të ketë thënë: “Ndoshta askund në botë nuk na kanë pritur me padurim si këtu. Dhe për këtë dua t’u flas miqve tanë të dashur serbë në gjuhën e tyre amtare: “Vëllezër, shikoni RT”.
Në mars 2023, në intervistën e saj të parë me median lokale – dhënë shërbimit publik serb – Jelena Milinçiq, atëherë kryeredaktore e RT Balkan, tha: “Ne nuk jemi këtu për të drejtuar një faqe interneti, por për të filluar një kanal televiziv. . Ne kemi qenë prej kohësh të ftuar për të ardhur në Serbi. Është në interesin e Serbisë që të ketë një stacion televiziv rus këtu. Tani për tani ne kemi një faqe që është, natyrisht, më pak e suksesshme se Sputnik [agjencia shtetërore ruse e lajmeve], por televizioni është qëllimi […] RT shihet si fëmija modern i Rusisë”. Milinçiq shtoi se RT Balkan është e regjistruar si media serbe edhe pse financohet nga jashtë.
Dy vite pas fillimit të tij, RT Balkan ende nuk ka një kanal televiziv. Megjithatë, ajo është shndërruar në mjetin kryesor të Rusisë për përhapjen e propagandës në Ballkan, sipas mendimit unanim të ekspertëve që hetojnë ndikimin rus në Bosnjë, Kosovë dhe Mal të Zi, të cilët u cituan në një dokumentar të fundit nga rrjeti mediatik rajonal BIRN.
Marrëdhënie me rrënjë të thella
Ka disa shpjegime përse RT zgjodhi Serbinë si zyrën e saj në Ballkan dhe pse përfaqësuesit e RT janë kaq të hapur për qëllimet e tyre. Së pari, Rusia dhe Serbia kanë marrëdhënie të gjata të rrënjosura në një kulturë të përbashkët të trashëgimisë sllave dhe të krishterimit ortodoks. Kjo e bëri Rusinë popullore në mesin e pjesëve të popullsisë serbe dhe krijoi marrëdhënie të ngushta midis politikanëve rusë dhe homologëve të tyre serbë.
Rritja e RT Balkan u lehtësua edhe nga fakti se qeveria kontrollon pjesën më të madhe të tregut mediatik, të cilin e përdor për të përhapur propagandën e saj. Narrativat anti-NATO dhe anti-BE të përkeqësuara nga ndërhyrja e NATO-s në Kosovë në vitin 1999 – pavarësinë e së cilës Serbia ende nuk e njeh – nxitën një ndjenjë të përhapur pro-ruse në Serbi, duke e bërë atë një treg të hapur për narrativat e Kremlinit.
Së fundi, Serbia është e vendosur strategjikisht për misionin e RT-së për të balancuar ndikimin e perceptuar të NATO-s dhe BE-së në Ballkan. Me përjashtim të Bosnjës dhe Hercegovinës dhe Kosovës, Serbia është e rrethuar nga shtetet anëtare të BE-së dhe/ose NATO-s: Bullgaria, Kroacia, Hungaria, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Rumania. Disa nga këto vende fqinje kanë lidhje gjuhësore, kulturore, madje edhe mediatike me Serbinë.
Edhe para hapjes së RT Balkan në vitin 2022, shumica e mediave serbe theksuan afërsinë e serbëve dhe rusëve dhe e portretizuan Rusinë si një fuqi udhëheqëse ushtarake, energjetike dhe bërthamore të aftë për të mbrojtur interesat e Serbisë. Në të njëjtën kohë, BE-ja dhe NATO-ja paraqiten si institucione ndërkombëtare në rënie.
RT Balkan nuk solli propagandën ruse vetëm në Serbi: ai e përshtati narrativën e Kremlinit me një audiencë lokale shumë të hapur, duke e lejuar atë të përhapet më lehtë në të gjithë rajonin.
Kush qëndron pas RT Balkan?
Për sa kohë që RT Balkan nuk ka një kanal televiziv, uebfaqja e saj mbetet platforma kryesore për përmbajtje video, duke përfshirë klipet me komente nga kryeredaktori aktual Nikola Vrziq.
Megjithatë, deri më tani RT Balkan nuk kishte asnjë informacion për kompaninë në faqen e tij të internetit. Në kundërshtim me ligjet serbe për mediat, ai nuk shënon emrin apo adresën fizike të kryeredaktorit. Nuk ka numra të autorëve që emërtojnë reporterët e tyre dhe i vetmi informacion kontakti është një adresë emaili fikse dhe e përgjithshme. “Organizata e pavarur jofitimprurëse – TV Novosti” renditet aty ku duhet të jetë emri i themeluesit.
Përveç emailit gjenerik, e vetmja adresë tjetër e listuar është për vizitorët e faqes të interesuar të punojnë për RT Balkan. Në Serbi, është shumë e pazakontë që një gazetë ose një organizatë jofitimprurëse të përfshijë një email për aplikantët për punë si pjesë e seksionit të informacionit të kontaktit të faqes në internet.
Subjekti i quajtur “RT Balkan Television” është regjistruar në Regjistrin Tregtar të Serbisë në dispozicion të publikut më 5 nëntor 2023 si shoqëri me përgjegjësi të kufizuar. Adresa e dhënë nuk është vendi ku ndodhet fizikisht redaksia.
Megjithëse emrat e gazetarëve dhe redaktorëve nuk janë lehtësisht të disponueshëm, identitetet e kolumnistëve të Ballkanit të RT-së shfaqen dukshëm. Disa janë gazetarë të famshëm; të tjerët janë profesorë, artistë apo personazhe të njohur publikë. Shumica prej tyre njihen për pikëpamjet e tyre politike të djathta dhe nacionaliste. RT punësoi shkrimtarin boshnjak Muharem Bazdulj, i cili është një mbështetës i zëshëm i politikanëve nacionalistë serbë, si dhe politologu serb i krahut të djathtë Slobodan Antoniq, profesor në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Beogradit.
Në mesin e njëzet emrave të listuar për këta kolumnistë, është vetëm një grua: Sanja Domazet, kolumniste, shkrimtare dhe kritike letrare. Megjithatë, personi që e bën RT Ballkanin të duket si një media e besueshme është gjithashtu një grua. Ljiljana Smajloviq, gazetarja kryesore e RT Ballkan, e cila realizon intervista të gjata video, dhe gjithashtu ishte kryetare e Shoqatës së Gazetarëve të Serbisë. Ajo është gjithashtu një ish-anëtare e Bordit Ekzekutiv të Qendrës Evropiane për Lirinë e Shtypit dhe Medias (ECPMF), e cila publikisht shpalli dorëheqjen e saj në vitin 2022, duke pretenduar se “bashkëpunimi me një platformë propagande të financuar nga qeveria ruse nuk është në përputhje me qëllimet dhe misioni i ECPMF”.
Edhe pse asnjë nga njerëzit e lidhur me RT Balkan nuk e ka pranuar publikisht këtë, agjencia e verifikimit të fakteve të Maqedonisë së Veriut raportoi se RT dhe Sputnik janë dy ekipet editoriale më të pasura në Serbi me gazetarët më të paguar. /Nova
