Fushat mbi fshatin kosovar Bërnicë e Poshtme ofrojnë një pamje spektakolare të fshatit përreth. Qielli blu përshkohet me siluetat e maleve që rrethojnë Prishtinën, kryeqytetin e Kosovës. Horizonti është i shpuar nga minare të holla e të argjendta dhe shtëpi me çati të kuqe. Ndërsa dita kthehet në natë, ky sfond skenik bëhet i zi, ndërsa skenat ndriçojnë dhe basi fillon të tingëllojë.
Ky është festivali Sunny Hill, një festival katërditor i muzikës pop i organizuar nga ylli ndërkombëtar Dua Lipa dhe babai i saj, Dukagjin Lipa. Turma këtu duket si një pamje e ekranit të faqes “Për ty” të TikTok: bluzat e modës dhe pantallonat e gjera janë të shumta, me shumë pjesëmarrës nën 18 vjeç. Vesa dhe Urta, të dyja 17 vjeç, jetojnë në Prishtinë dhe po ndjekin festivalin për herë të parë dhe të dytë përkatësisht. “Jeta e natës këtu është e çmendur,” entuziazmohen ato. “Ne e duam atmosferën dhe energjinë”.
Pasi ka shpallë pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, Kosova është vendi më i ri në Europë dhe kjo s’është veç për një gjë: mosha mesatare e qytetarëve të saj është 29.5 vjeç, ndoshta e ndihmuar nga fakti se të rinjtë kosovarë deri vonë nuk mund të përfitonin nga liria e lëvizjes brenda BE-së. Popullsia e saj prej 1.8 milionë banorësh është më pak se një e katërta e qytetit të Nju Jorkut, masa tokësore e tij është vetëm 3% e asaj të Gjermanisë – gjë që e bën ndikimin e jashtëzakonshëm të vendit të vogël ballkanik në muzikën pop ndërkombëtare edhe më të shquar.
Dua Lipa dhe Rita Ora, dy nga këngëtaret kryesore në botë të top-listave janë me origjinë shqiptare kosovare, të lindura nga prindër që u larguan nga rajoni i shkatërruar nga lufta në vitet 1990. Lipa dhe Ora të dyja këndojnë në anglisht, por edhe artistët në gjuhën shqipe nga Kosova kanë pasur suksese të mëdha në Europë, Lindjen e Mesme, Afrikën e Veriut, Indi, Australi dhe SHBA – një skenë e gjallë e brendshme e lindur nga qëndrueshmëria dhe krijimtaria e pasluftës në Kosovë.
“Me aktivitete të kufizuara rekreative në dispozicion, të rinjtë e kanë kanalizuar energjinë e tyre në muzikë dhe art”, shpjegon Gent Osmani, kompania e të cilit Fole Publishing shpërndan dhe tregton video muzikore për yjet shqiptarë dhe kosovarë.
Njëra prej tyre, Dhurata Dora, ka më shumë se 860 milionë shikime në YouTube me hitin e saj të parë Zemër, një bashkëpunim i vitit 2019 me reperin algjerian Soolking, i cili është listuar në Belgjikë, Zvicër dhe Francë. Bashkëpunimi i Dorës në vitin 2021 me këngëtaren kongo-franceze GIMS, Only You, u certifikua me artë në Francë dhe platin në Zvicër, dhe performanca e saj me yllin e Voice of Albania Yll Limani ishte padyshim performanca e spikatur në gjuhën shqipe në Sunny Hill këtë vit.
Duke kënduar tekste të përqendruara kryesisht te dashuria dhe tradhtia, yjet e estradës kosovare shpesh bashkëpunojnë me artistë nga Shqipëria apo diaspora, duke krijuar video të rregullta në YouTube të mbushura me foto verore nga ajri dhe fustane me ngjyra të ndezura. Ato përfshijnë gjithçka, nga meloditë tipike ballkanike (siç është Malli i Albrim Llapqevës), deri te këngët hip-hop (siç është “I Kom Pa” e Butës dhe Noizyt), deri te meloditë tërheqëse pop, përfshirë Bonbonin e Era Istrefit, shikuar gati një miliard herë në YouTube.
Instrumentet tradicionale ballkanike shfaqen shpesh, si gajde, një gajde prej druri dhe lëkure deleje, tingulli i gumëzhitjes së së cilës përdoret për efekt hipnotik në DJ Gimi-O, Ricky Rich dhe Habibi të Dardanit [Remix Shqiptar].
Skenat dalluese pop dhe rock të Kosovës datojnë në kohën kur ishte ende pjesë e Jugosllavisë. Në atë kohë, “Shqiptarët e Kosovës kishin shumë më tepër liri, lëvizshmëri dhe qasje në botën e jashtme sesa shqiptarët nga Shqipëria”, thotë Robert A Saunders, një akademik amerikan që hulumton identitetin në vendet post-sovjetike. “Dhe sigurisht për një gjeneratë që lindi në dhunë, që u rrit nga prindër që kishin kaluar luftën, kosovarët kanë një ndikim ndër breza të të qenit një pakicë e keqtrajtuar. Nëse shikoni hip-hop-in amerikan dhe temat e asaj muzike do të goditeshin vërtet me një popullatë shqiptare të Kosovës.”
Meqë muzika e estradës kosovare vazhdon të përhapet në mbarë globin, pyetja është se sa nga suksesi i saj përfiton ende vendi i vogël nga e ka origjinën.
Sipas Dukagjin Lipës, ndikimi ekonomik i festivalit Sunny Hill në Prishtinë është rreth 20 milionë euro në një javë. Shumë hotele në qytet rezervohen gjatë kohës së festivalit. Por me çmimin e biletave 200 euro për kokë – pak më pak se gjysma e pagës mesatare mujore të kosovarëve – festivali është i paarritshëm për shumë vendas. Rreth 45% e atyre që morën pjesë në festival këtë vit udhëtuan nga jashtë.
Më 1 janar të këtij viti, mbajtësit e pasaportave kosovare fituan të drejtën e udhëtimit pa viza brenda BE-së. Megjithatë, liberalizimi i vizave do të lehtësojë gjithashtu lëvizjen e lirë të ideve dhe bashkëpunimin ndërkombëtar, në muzikë dhe më gjerë.
