Ideja se marrëveshja për shitjen e avionëve ushtarakë Rafale nga autoritetet franceze dhe presidenti Emmanuel Macron do ta afrojë Serbinë me Bashkimin Evropian është një iluzion, vlerëson për Zërin e Amerikës në gjuhën serbe Florent Marciaq, bashkëpunëtor i Institutit Francez për Marrëdhënie Ndërkombëtare.
Ai thotë se është gabim që Franca dhe BE-ja besojnë se Serbia është me të vërtetë e përkushtuar në rrugën evropiane vetëm sepse i shet municion Ukrainës për luftën me Rusinë (gjë që autoritetet në Beograd nuk e kanë konfirmuar zyrtarisht), dhe në të njëjtën kohë refuzon të vendosë sanksione ndaj Moskës.
Marciaq gjithashtu vuri në dukje atë që ai e quajti “kontradiktë” në atë që Franca dhe BE flasin për demokracinë dhe stabilitetin në rajon, ndërsa në të njëjtën kohë refuzojnë të njohin problemet e brendshme me të cilat përballet shoqëria serbe, protestat për zgjedhjet dhe projektin e minierës së litiumit. , si dhe tensionet në veri të Kosovës.
“Në radhë të parë qëllimi i vizitës ishte promovimi i interesave ekonomike të Francës, kjo ishte në plan të parë. Është kontrata Rafale që u finalizua, si vazhdim nga vizita e mëparshme në mars, por edhe bashkëpunimi në fushën e energjisë bërthamore, si dhe të inteligjencës artificiale. Franca dhe Macron e shtynë atë përpara dhe shmangën ose nuk u morën me ndonjë çështje tjetër politike. Kjo është korniza e kësaj vizitë që i leverdis pushtetit në Beograd, dhe për këtë nuk pati kritika nga pala franceze.” .
Zëri i Amerikës: Si mendoni se duket kjo në sytë e publikut serb dhe evropian? Çështja e gjendjes së demokracisë në Serbi duket se bie në plan të dytë krahasuar me çështjet e tjera që duhet të jenë të rëndësishme për Francën dhe Bashkimin Evropian, pavarësisht protestave në Serbi për shkak të parregullsive zgjedhore, por projekti i minierës së litiumit?
“Ka një mospërputhje të qartë dhe një zhgënjim të madh kur bëhet fjalë për mënyrën se si Presidenti Macron sillet me Serbinë. Angazhimi i Francës dhe presidentit Macron është pothuajse ekskluzivisht në nivel ndërqeveritar me Presidentin Vuçiç. Dhe kjo për çështjet ekonomike. Kur bëhet fjalë për demokracinë dhe stabilitetin në rajon, marrëdhëniet me Kosovën, Franca nuk është e gatshme as të dëgjojë apo të mbështesë aktorët progresivë në Serbi, të cilët protestojnë në rrugë duke u përpjekur të sjellin ndryshime, sepse thuhet se duhet demokraci. Dhe ajo që po bën Franca është të promovojë Serbinë e Vuçiqit. Është e njëjta gjë me Hungarinë dhe Orbanin, megjithëse Macron është kundër tij, por në realitet, duke mos kritikuar regjimin e Vuçiqit, ai vetëm po i jep legjitimitet.
Zëri i Amerikës: Ju përmendët kryeministrin hungarez Orbán dhe një situatë të ngjashme, por cili është ndryshimi? Pse Franca dhe BE-ja kritikojnë Orbanin dhe Hungarinë, por shpeshherë “bëjnë një sy qorr” kur bëhet fjalë për Vuçiqin?
Marciaq: Është kontradiktë absolute të thuash nga njëra anë se nuk duam më shumë Orban në Evropë, kemi nevojë për kohezion, duam më shumë demokraci, dhe nga ana tjetër të shkojmë në Serbi të takohemi me Vuçiqin dhe të themi se Serbia po shkon drejt Bashkimit Evropian. Të thuash se litiumi është çështje e sovranitetit kombëtar të Serbisë, se nuk duhet ta shikojmë, se nuk duhet të kritikojmë shembjen e demokracisë, se nuk duhet të kritikojmë “botën serbe”. Kjo është një kontradiktë dhe duhet ta theksojmë.
Zëri i Amerikës: A ka të bëjë kjo marrëdhënie me qëndrimin e Serbisë ndaj luftës në Ukrainë dhe aktit balancues të Beogradit midis Perëndimit dhe Rusisë?
Marciaq: “Është një iluzion që Franca ose Macron padyshim e kanë – se shitja e disa Rafaleve do ta orientojë Serbinë drejt BE-së ose Evropës. Është një iluzion të mendosh se për shkak se Serbia furnizon me municion Ukrainës, atëherë ajo është e përkushtuar ndaj Evropës. Sepse Serbia ashtu siç është, ambicia e saj nuk është të kthehet drejt Evropës, por që Vuçiq të mbetet në pushtet, të konsolidojë autoritarizmin e tij dhe këtë e bën duke balancuar disi mes Perëndimit dhe Lindjes. Por, Serbia nuk i vendosi sanksione Rusisë., as nuk kritikon Moskën, por Perëndimin. Ka narrativa revizioniste që gjithmonë shtyhen përpara. Kjo i destabilizon vendet përreth Serbisë që vërtetë duan të shkojnë në drejtim progresiv. Kjo vërtetë nuk është diçka që jemi duke e bërë.
Zëri i Amerikës: Cili është qëndrimi i Francës dhe presidentit Macron për dialogun mes Beogradit dhe Prishtinës për normalizimin e marrëdhënieve?
“Beogradi e përdor veriun e Kosovës për destabilizim dhe për të trembur Perëndimin me eskalim edhe më të madh. Dhe pastaj Perëndimi reagon duke kërkuar nga Beogradi që të qetësojë veriun dhe është i mirë ndaj Serbisë. Kështu që ne vazhdimisht kemi një lloj shantazhi. E kemi pasur këtë pas Ohrit, dhe edhe tani është kështu. Beogradi është i kënaqur me status quo-në në Kosovë sepse sepse nuk dëshiron njohje. Përkundrazi, kështu merr vota, i fiton zgjedhjet. Kështu është edhe në rastin e Bosnjës. Franca dhe Gjermania në vend se të merren me rrënjët e problemit që është regjimi në Beograd, ata zgjodhën që të bëjnë presion në anën më të dobët, që është Prishtina, e cila është ende nën sanksione, ndërsa Serbia jo”.
Zëri i Amerikës: A mendoni se Franca dhe BE-ja në këtë rast janë vënë hapur në anën e Beogradit?
Marciaq: Prishtina nuk po sillet në mënyrë perfekte, por mungon ekuilibri mes mënyrës se si trajtohen palët në këtë dialog. Serbia nuk ka interes që (dialogu) të merr fund dhe mesa duket Prishtina ka synim që kjo të përfundojë. Por problemi është se ne kemi negociata teknike, jo se cili është qëllimi përfundimtar i dialogut. Dhe për sa kohë që ne nuk flasim për ato qëllime, dhe kjo është një njohje de facto, ne vetëm do të përdoremi në të njëjtën mënyrë si më parë. Franca tha se ishte e zhgënjyer nga vonesa në zbatimin e marrëveshjes, por kjo ishte gjithçka që mund të bënte. Dialogu është bllokuar plotësisht. Nuk ka asnjë mënyrë të lehtë për ta rifilluar atë, nëse nuk e vendosim sërish kauzën politike në vend të parë dhe ne kemi një sërë marrëveshjesh teknike që nuk çojnë askund. Mendoj se kjo duhet të vëjë në pikëpyetje qasjen e mëparshme ndaj Beogradit. Franca, për shkak të lidhjeve të gjata me Serbinë, po i pranon shumë interesat e Serbisë në Kosovë. Në letrën e tij drejtuar serbëve, presidenti Macron tha se ekziston një lidhje shumë e fortë mes serbëve të Kosovës në veri dhe Beogradit. Sigurisht, këto janë lidhje të forta, por në kontekstin aktual, vënia në pah e tyre është thjesht përsëritje e asaj që Vuçiq promovon çdo ditë. Kjo nuk është në favor të stabilitetit rajonal”.
